Σχετικά με τη Λίμνη Κερκίνη
Στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Σερρών, μόλις 40 χλμ από την πόλη των Σερρών και περίπου 100 χλμ από τη Θεσσαλονίκη, συναντάμε ένα από τα πιο όμορφα μέρη της Ελλάδας, τη λίμνη Κερκίνη με τον μοναδικό υγροβιότοπο, που έχει ανακηρυχθεί Εθνικό Πάρκο και σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση Ράμσαρ, ένας από τους 10 υγρότοπους Διεθνούς Σημασίας της Ελλάδας. Ήταν η ανθρώπινη παρέμβαση που δημιούργησε αυτό τον παράδεισο. Το 1932 κατασκευάστηκε το πρώτο φράγμα στα νερά του ποταμού Στρυμόνα και σταδιακά σχηματίστηκε η λίμνη Κερκίνη. Η παρόχθια βλάστηση με παραποτάμια δάση από άγριες ιτιές, τα νούφαρα που επιπλέουν σε έκταση χιλιάδων στρεμμάτων, η μεγάλη ποικιλία ψαριών, τα βουβάλια που κολυμπούν στα ήσυχα νερά της λίμνης, αλλά και ο υπέροχος ορίζοντας από τα ορεινά συγκροτήματα του όρους Μπέλλες και των Κρουσίων, χαρίζουν στο τόπο μια γοητεία μοναδική. Η λίμνη προσφέρει τις ιδανικές συνθήκες παρατήρησης πουλιών. Σήμερα είναι ένα από τα καλυτέρα μέρη της Ευρώπης για φυσική παρατήρηση 300 περίπου ειδών, σπάνιων και προστατευμένων, που ζουν και αναπαράγονται εδώ. Δεν είναι τυχαίο που επιστήμονες και ερασιτέχνες από όλο τον κόσμο, την επισκέπτονται κάθε χρόνο για τις μελέτες τους.
20.000 χρόνια σχεδόν πριν, έληγε η τελευταία περίοδος παγετώνων που γνώρισε η γηραιά μας ήπειρος. Έτσι ο παγετώνας της Ροδόπης έλειωσε και οι τρομακτικοί όγκοι νερού που προέκυψαν κύλησαν από τις βουνοπλαγιές ως κάτω χαμηλά σε μια πεδιάδα, αυτή που πολύ αργότερα μετασχηματίστηκε στην πεδιάδα των Σερρών που γνωρίζουμε. Εκεί σχημάτισαν μιαν απέραντη λίμνη. Χιλιετηρίδες ολόκληρες οι χείμαρροι καθώς κι ο μεγάλος ποταμός άφηναν στη λίμνη, καθώς ενώνονταν μαζί της, τα υλικά που μετέφεραν με τα νερά τους. Καθώς η λίμνη γέμιζε με πέτρες, χαλίκια και άμμο μειώθηκε όχι μόνο το βάθος της αλλά τελικά και το μέγεθος της. Κατά την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου η λίμνη είχε χωριστεί σε δύο σαφώς μικρότερες. Η μια βρισκόταν στο νότιο τμήμα της πεδιάδας και οι ιστορικοί την ονόμαζαν "Κερκινίτιδα" ή "Κέρκουρο" και η άλλη ήταν στα βορειοδυτικά και είχε την ονομασία "Πρασιάδα". Οι αιώνες περνούσαν, ο ποταμός με τους χείμαρρους συνέχιζαν το έργο τους χωρίζοντας ξανά και ξανά τις λίμνες. Οι ιστορικοί αναφέρουν ακόμη, ότι ο ποταμός Στρυμόνας, κύριος τροφοδότης της λίμνης, ήταν πλωτός μέχρι την Ηδωνίδα πόλη των "Εννέα Οδών", τη σημερινή Αμφίπολη. Θρακικές φυλές Σίντιοι, Βισάλτες, Παίονες και Ήδωνες κατοικούσαν γύρω από τη λίμνη μέχρι που εκδιώχτηκαν από τους Μακεδόνες τον 5° π.Χ. αιώνα. Πυκνά δάση από βελανιδιές, οξιές, πεύκα και καστανιές σκέπαζαν τα βουνά και τους λόφους, στους οποίους ζούσαν κάπροι, ελάφια, αρκούδες, τεράστιοι ταύροι, λεοπαρδάλεις, λίγκες και λιοντάρια. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, λιοντάρια επιτέθηκαν στις καμήλες του Ξέρξη κατά το πέρασμα του Περσικού στρατού από το Στρυμόνα. Η λίμνη Κερκίνη και τα έλη της προσέφεραν τις πρώτες ύλες εξασφαλίζοντας την επιβίωση των κατοίκων. Καθώς ήρθε ο 20ος αιώνας βρήκε την περιοχή με απλωτά βαλτοτόπια και αναρίθμητες μικρές λίμνες. Δυο ήταν οι πιο μεγάλες, του Αχινού στα ανατολικά και η Κερκίνη, στη θέση περίπου της αρχαίας Πρασιάδας. Η Κερκίνη που την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας ονομαζόταν "Μπούτκοβο", ήταν σαφώς πιο μικρή από τη λίμνη του Αχινού κι αρκετές μάλιστα ήταν οι φορές που στέγνωνε εντελώς. Όλος αυτός ο κόσμος των νερών έσφυζε από μορφές ζωής, φυτικές και ζωικές. Ωστόσο ο ποταμός δεν ήταν πάντοτε μια ευλογία για τους κατοίκους του τόπου. Δυναμικός και ασυγκράτητος, δεν κατόρθωνε όλες τις φορές να παραμένει στα όρια του κι απλωνόταν με μανία πλημμυρίζοντας χωριά και καλλιέργειες, φτάνοντας σχεδόν ως τα ρίζα των βουνών και των λόφων. Η κατάσταση για τους κατοίκους έγινε πραγματικά πολύ άσχημη ιδίως μετά τους βαλκανικούς πολέμους την μικρασιατική καταστροφή και την εγκατάσταση στην περιοχή των προσφύγων. Χαρακτηριστικό είναι ότι μεταξύ 1922-1924 πεθαίνει το 20% των 85.000 συνολικά προσφύγων. Τότε η ελληνική κυβέρνηση αναγκάζεται να σχεδιάσει μεγάλης έκτασης παρεμβάσεις.
Μέχρι το 1928, η λίμνη δεν ήταν μόνιμη, αλλά διαμορφωνόταν μόνο όταν ο Στρυμόνας κατέβαζε πολύ νερό. Την χρονιά εκείνη η ελληνική κυβέρνηση, ανέθεσε στην Αμερικανική εταιρεία John Monks-Ulen & Co την υλοποίηση εξυγιαντικών έργων στην πεδιάδα των Σερρών. Έτσι, το 1932 παραδίδεται το πρώτο φράγμα δίπλα στο χωριό Λιθότοπο, δημιουργώντας τον τεχνητό ταμιευτήρα της λίμνης Κερκίνης και αποστραγγίζοντας ταυτόχρονα τη λίμνη Αχινού και τις ελώδεις εκτάσεις στην πεδιάδα. Με αυτό το πολύ μεγάλο έργο για την εποχή, δόθηκε πνοή στον τόπο και στους παραλίμνιους οικισμούς. Λόγω της μεταφοράς και απόθεσης στη λίμνη μεγάλων ποσοτήτων φερτών υλών από τον ποταμό, έγινε επιτακτική η ανάγκη κατασκευής νέου υψηλότερου φράγματος, καθώς επίσης και η ανύψωση και επέκταση των αναχωμάτων. Τα έργα αυτά ολοκληρώθηκαν το 1982, με αποτέλεσμα την αύξηση της δυνατότητας αποθήκευσης ποσοτήτων νερού για άρδευση και τη βελτίωση της αντιπλημμυρικής προστασίας της πεδιάδας. Η λίμνη έχει σχήμα "αχλαδιού", με κορυφή το φράγμα στο χωριό Λιθότοπο. Το μέγιστο μήκος της είναι περίπου 15 χλμ, το μέγιστο πλάτος 8,5 χλμ ενώ το βάθος κυμαίνεται από 1 έως 10 μέτρα. Η επιφάνεια της αυξομειώνεται ανάλογα με την εποχή, από 55 έως 85 τετραγωνικά χλμ.
Η μορφολογία της λίμνης Κερκίνης διαφοροποιείται έντονα ανάμεσα στη Βόρεια-Δυτική πλευρά και την Ανατολική όχθη. Έτσι, γύρω από τη Βόρεια-Δυτική πλευρά, είναι συγκεντρωμένοι οι περισσότεροι οικισμοί και τα παράκτια χωριά και παρατηρείται εντονότερη ανθρώπινη δραστηριότητα. Είναι η πιο ανεπτυγμένη πλευρά της λίμνης, με τον ασφαλτόδρομο να ενώνει περιμετρικά της λίμνης τα χωριά Λιθότοπο και Κερκίνη. Η Ανατολική όχθη, από την άλλη, αποτελεί τον πυρήνα της άγριας πανίδας που συγκεντρώνει η λίμνη. Το τοπίο έκει, ποικίλει έντονα από εποχή σε εποχή. Σε αυτή την πλευρά βρίσκεται το παραλίμνιο δάσος που το χειμώνα είναι κομμάτι της λίμνης με το νερό να σκεπάζει της ρίζες των δέντρων, ενώ το καλοκαίρι στεγνώνει και μοιάζει με καταπράσινο λιβάδι. Είναι το ιδανικό σημείο για παρατήρηση των άγριων ζώων και εναλλακτικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τη λίμνη. Ο γύρος της λίμνης με αυτοκίνητο είναι εύκολος και μπορεί να γίνει από διάφορα σημεία ανάλογα με τον τόπο διαμονής. Ακολουθώντας το βόρειο ανάχωμα συναντάμε τα έλη της Βυρώνειας με το ομώνυμο ενυδρείο της, την περιοχή με τα βουβάλια, το παρυδάτιο δάσος και τις εκβολές του Στρυμώνα στην λίμνη. Από το σημείο αυτό προσεγγίζουμε το ανατολικό και νότιο ανάχωμα που συναντώνται, δημιουργώντας ένα τρίγωνο μοναδικής ομορφιάς. Στην συνέχεια του ανατολικού αναχώματος και αφού περάσουμε το ψαρολίμανο των Χρυσοχώραφων αντικρίζουμε το φράγμα του Λιθοτόπου και φτάνουμε στα λιμανάκια της Κερκίνης.
H Λίμνη Kερκίνη έχει πλούσια βλάστηση με φυτά που επιπλέουν στην επιφάνεια του νερου (πλευστόφυτα), φυτά ριζωμένα στον βυθό τα οποία αναπτύσσονται μέσα στο νερό ή στην επιφάνεια (νούφαρα, ποταμογείτονες) και φυτά των καλαμώνων και των υγρών λιβαδιών. H είσοδος θρεπτικών στοιχείων στη λίμνη από τον Στρυμόνα ευνόησε τη ανάπτυξη της βλάστησης. Στο BA τμήμα της λίμνης, στις εκβολές του Στρυμόνα, υπάρχει το παραποτάμιο δάσος που αποτελεί τον κυριότερο τόπο τροφοληψίας και φωλιάσματος πολλών σπάνιων πουλιών, καθώς και τόπο αναπαραγωγής και ανάπτυξης των ψαριών. Tα γύρω Bουνά Kερκίνη (Mπέλες) και Mαυροβούνι (Kρούσια) καλύπτονται από δασική βλάστηση, κυρίως οξυά στα ψηλότερα μέρη, και πολλά είδη δρυός ανάμικτα με φλαμουριές, φουντουκιές, γαύρους και άλλα φυλλοβόλα και αείφυλλα θαμνώδη είδη στις χαμηλότερες περιοχές. Πολλά αγριολούλουδα κοσμούν με τα χρώματα τους τις πλαγιές των βουνών. H προστασία της φυσικής βλάστησης από τις ανθρώπινες επεμβάσεις (λαθροϋλοτομίες, εκχερσώσεις ) εξασφαλίζει, εκτός απο δασικά προϊόντα στους κατοίκους, την προστασία του εδάφους της λεκάνης απορροής από τη διάβρωση αλλά και την ποικιλότητα των φυτών και ζώων της περιοχής.
Στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης έχουν καταγραφεί 58 είδη θηλαστικών, 12 είδη ερπετών, 31 είδη ψαριών και περισσότερα από 300 είδη πουλιών. Η λίμνη Κερκίνη αποτελούσε από πολύ παλιά το φυσικό καταφύγιο μεταναστευτικών πουλιών και στους καλαμιώνες της συμβίωναν αρμονικά χιλιάδες υπάρξεις. Μπορούμε να συναντήσουμε ερωδιούς, κορμοράνους, χουλιαρομύτες, λαγγόνες, αργυροπελεκάνους, φλαμίγκο και άλλα πτηνά. Το φθινόπωρο και το χειμώνα οι επισκέπτες μπορούν ακόμη να δουν πελεκάνους, πάπιες, χήνες και κύκνους. Η βόλτα με κανό, άλογο ή ποδήλατο είναι πραγματικά μαγευτική, καθώς απολαμβάνουμε τις συνεχείς εναλλαγές του τοπίου σπάνιας ομορφιάς με όλες τις συνθέσεις των χρωμάτων. Είναι στιγμές πραγματικής ελευθερίας στη μητέρα φύση.
